TCK Madde 17 Hak Yoksunlukları
TCK Madde 17
(1) Yukarıdaki maddelerde açıklanan hallerde mahkeme, yabancı mahkemelerden verilen ve Türk hukuk düzenine aykırı düşmeyen hükmün, Türk kanunlarına göre bir haktan yoksunluğu gerektirmesi halinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine Türk kanunlarındaki sonuçlarının geçerli olmasına karar verir.
Gerekçe
MADDE 17 Hükümet Tasarısının 16 ncı maddesinde yabancı ülkede verilmiş mahkûmiyet kararına bağlı hak yoksunluklarının Türkiye'deki etkisi düzenlenmiştir. Yürürlükteki kanunun 8 inci maddesinin tekrarı olan bu hüküm, düzenlemesi itibarıyla adalet esasına göre uygulanabilirliği olan bir hüküm değildir. Gerçekten yabancı bir mahkeme tarafından hükmolunmuş olan cezaya, bu kararın verildiği ülke hukukunda bağlanmış olan hak yoksunluklarını esas alan düzenlemeler, sağlıklı bir sonuç vermekten uzaktır. Özellikle her ülkedeki mahkûmiyete bağlı hak yoksunluklarının kapsamının farklı olması çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Nitekim bazı ülkelerde hak yoksunluklarına ayrıca hükmedilmediğinden, bunlar mahkeme kararında belirtilmezler. Bu durum da göstermektedir ki, hak yoksunlukları bakımından yabancı ülke hukukunun esas alınması ülke içinde yeknesak ve adil bir uygulamaya imkan vermemektedir. İşte bu nedenlerledir ki, madde metninde, eşitlik ilkesi gereği olarak, yabancı bir mahkeme tarafından hükmedilmiş olan cezaların, doğurduğu hak yoksunlukları bakımından ülkemiz hukukunun dikkate alınması kabul edilmiştir.
TCK’NIN 17. MADDESİNİN UYGULABİLME ŞARTLARI
1. Yabancı Mahkeme Tarafından Verilmiş Bir Kararın Bulunması
Kanuni düzenlemeye baktığımızda, TCK’nın 17. maddesinin uygulanabilmesi için öncelikle ortada yabancı ülkede işlenen suç nedeniyle yabancı mahkeme tarafından verilmiş bir kararın bulunması ve bu nedenle Türkiye’de yeniden yargılamanın yapılamaması şartı aranmıştır. Diğer bir ifadeyle yabancı ülkede işlenen suç nedeniyle Türkiye’de yargılama yapılması mümkünse TCK’nın 17. maddesinin uygulanma kabiliyeti olmayacaktır. Zira yurt dışında işlenen suç nedeniyle Türkiye’de yargılama yapılmasının mümkün olduğu durumlarda yapılacak yargılama nedeniyle verilecek karar bir Türk mahkemesi kararı olacağından yabancı mahkeme kararı şartı sağlanamamış olacaktır. 17. maddede yer alan “Yukarıdaki maddelerde açıklanan hallerde” ifadesinden anlaşılması gereken TCK’nın 9, 10, 11, 12 ve 13. maddelerinde hüküm altına alınan durumlardır. Zira anılan maddelerde söz konusu olan durumlarda, var olan yabancılık unsuru nedeniyle yabancı mahkemeler tarafından da hüküm verilebilecektir. Ancak yabancılık unsuru taşımasına rağmen Türk mahkemelerinin yargılama yapmasının mümkün olduğu durumlarda Türk mahkemelerinin kararıyla birlikte hak yoksunlukları da doğacağından 17. maddenin uygulanması gündeme gelmeyecektir.
2. Yabancı Mahkeme Tarafından Verilmiş Kararın Türk Hukuku Bakımından Bir Hak Yoksunluğu Gerektirmesi
TCK’nın 17. maddesinin uygulanabilmesi için aranan ikinci şart ise yabancı mahkemece verilen kararın Türk hukuku bakımından bir hak yoksunluğu gerektirmesidir. Türk mahkemelerinin inceleme konusunu yabancı mahkemece verilen kararın hak yoksunluğu doğurup doğurmaması hususu oluşturmaktadır. Diğer bir anlatımla yurt dışında işlenen suç nedeniyle Türkiye’de yeniden esas yönünden yargılama yapılmamakta, sadece yabancı mahkemece verilen mahkûmiyet kararının Türk hukuku bakımından bir hak yoksunluğu gerektirip gerektirmediği araştırılmaktadır. Eğer yabancı mahkemece verilen karar Türk hukuku bakımından bir hak yoksunluğu doğuracak nitelikte değilse TCK’nın 17. maddesi uygulama alanı bulamayacaktır.
3. Cumhuriyet Savcısının İstemi
TCK’nın 17. maddesinin uygulanabilmesi için aranan diğer bir şart ise, tali dava niteliğindeki davanın cumhuriyet savcısının istemi üzerine açılabilecek olmasıdır. Davasız bir yargılama olmayacağından savcının istemi olmaksızın da mahkemenin bu yönde bir karar alması, hak yoksunluğuna karar vermesi mümkün değildir.
4. Mahkeme Kararı
Savcının istemi üzerine mahkemece yapılacak incelemede yukarıda anılan şartların sağlanıp sağlanmadığına bakılacak, şartlardan herhangi birinin sağlanamaması durumunda savcının istemi reddedilerek hak yoksunluklarına karar verilmeyecektir. Eğer anılan şartlar sağlanıyorsa Türk mahkemeleri, yabancı mahkeme tarafından verilen hükme Türk hukukunda karşılık gelen hak yoksunluklarına karar verecektir.
5. Hakkında Yabancı Ülkede Mahkûmiyet Kararı Verilen Kişinin Türkiye’de Bulunması Şartının Gerekip Gerekmediği Sorunu
İşlediği suç nedeniyle kişinin belli hakları kullanmaktan yasaklanmasına karar verirken kişinin bulunduğu ülke önem taşımayacaktır. Bu konuda yurt dışında bulunan bir kişinin belli hakları kullanmaktan nasıl yasaklanacağı konusu gündeme gelebilir. Ancak burada asıl önemli olan, kişinin, hakkındaki hak yoksunluğuna karar veren ülkenin kamu düzeniyle ilgili birtakım hakları (seçme, seçilme, velayet) kullanmak istemesi durumudur.